Zelfstandigen en betaald ouderschapsverlof: wat is de situatie?

Je bent zelfstandige in de zorg, of je wilt dat worden. En je krijgt een kind. Dan denk je misschien: is er ook betaald ouderschapsverlof voor mij?
Het korte antwoord op die vraag is: nee. Zelfstandigen (zzp’ers) hebben op dit moment geen wettelijk recht op betaald ouderschapsverlof. De regel geldt alleen voor werknemers in loondienst.

Wat is er geregeld voor werknemers

Sinds 2 augustus 2022 is bij wet het ouderschapsverlof in Nederland geregeld:

• Werknemers hebben recht op 26 weken ouderschapsverlof (voor kinderen tot 8 jaar)
• Daarvan zijn 9 werkweken deels betaald ouderschapsverlof in het eerste levensjaar van het kind. Je krijgt dan 70% van je dagloon, tot een wettelijk maximum
• De rest van de 26 weken blijft onbetaald ouderschapsverlof.

Waarom zelfstandigen buiten de regeling vallen

Er zijn verschillende redenen waarom zelfstandigen (nog) niet zijn opgenomen in deze betaald ouderschapsverlof-regeling:

• De wet richt zich op werknemers, dat wil zeggen mensen in loondienst. Zzp’ers zijn geen werknemers
• Belangenorganisaties wijzen er echter op dat zelfstandigen wel bijdragen aan de financiering van sociale regelingen, maar er geen aanspraak op kunnen maken
• Zelfstandigen hebben meer vrijheid over wanneer en hoeveel ze werken; daarom wordt vaak gezegd dat zij zelf verlof moeten kunnen bepalen en financiële reserve houden.

Is er een vangnet voor zelfstandigen?

Op dit moment is er geen aparte regeling die zelfstandigen hetzelfde betaald ouderschapsverlof biedt als werknemers. Dus:

• Je krijgt geen uitkering van UWV voor betaald ouderschapsverlof als zelfstandige omdat de wet dit niet toestaat
• Wel zijn er algemene voorzieningen of regelingen die soms helpen. Bijvoorbeeld als je in financiële problemen komt doordat je veel zorg hebt, of doordat je tijdelijk je werk niet kunt doen. Soms kun je dan kijken naar de bijstandsverlening voor zelfstandigen (Bbz) of andere hulp van gemeente. Maar dat is geen vervanging voor betaald ouderschapsverlof; het is meer noodhulp.

Zijn er veranderingen op komst?

Er wordt wel over gesproken:

• Belangenorganisaties zoals PZO (Platform Zelfstandige Ondernemers) en VZN (Vereniging Zelfstandigen Nederland) vinden dat zelfstandigen ook recht moeten krijgen op betaald ouderschapsverlof.
• Tot nu toe is er geen wetswijziging aangenomen die zelfstandigen dit recht geeft.

Wat kun je doen als zelfstandige?

Omdat er geen wettelijk recht is, moet je zelf nadenken hoe je het regelt:

1. Financiële buffer opbouwen
   Zorg dat je geld opzij zet voor de tijd dat je (deels) minder gaat werken
2. Kijken naar inkomsten en planning
   Misschien kun je vooruit werken of projecten afronden vóór de bevalling of vóórdat je ouderschapsverlof nodig hebt
3. Netwerken & ondersteuning zoeken
   Praat met andere zzp’ers, beroepsverenigingen of belangenorganisaties over wat zij doen
4. Informeer bij de gemeente
   Soms zijn er lokale regelingen of algemene armoede- of bijstandsregelingen die jouw situatie deels kunnen opvangen.

Ouderschapsverlof is dus verschillend geregeld voor werknemers en zelfstandigen. Als zelfstandige ben je vaak op jezelf aangewezen. Toch is het waardevol om ervaringen te delen en elkaar te ondersteunen. Of je nu werkt in de zorg of in een andere sector: praten met collega-zzp’ers kan helpen om ideeën op te doen en samen oplossingen te vinden. Ook platforms zoals Zorgleeuw bieden een plek waar zelfstandigen informatie en verhalen uit de praktijk kunnen vinden.